|
روشنفکران دوچرخه‌سوار
نقدی بر علم‌زدگی (ساینتیسم) مردمان روزگار ما
در گوشه خیابان سرگرم ورق زدن یک کتاب فلسفی بودم.
مردی که کنارم بود گفت: «ما هنوز از ساختن دوچرخه هم عاجز هستیم؛ سعی کن کتاب‌هایی بخوانی که از تو فرد مثبتی برای جامعه بسازد».
وقتی به محتوای ارزشی سخن او نگاه کردم، دیدم گوینده چند مقدمه را بدیهی گرفته که چنین با قاطعیت به خودش اجازه ارزیابی می‌دهد:
- تکامل بشر در دستیابی به توسعه صنعتی است!
- هر که در صنعت تلاش کند «فردی مثبت» است و اگر نه، نه!
... این صورت عامیانه «پوزیتیویسم اخلاقی» است. گویندگان این سخنان هیچ تردیدی درحکم خود ندارند و آنچه که بیش از محتوای اینگونه سخنان ترسناک است، قاطعیت و اطلاقی است که در حکم آنها نهفته است.
در نظام ارزشی «پوزیتویستی» - که همه روشنفکران به آن ایمان دارند - جز سیاه و سفید، رنگی نیست. هوای زورگویی علم، روشنفکران را بدجوری گرفته است.
نظام ارزشی جهان امروز - یا نظام اخلاقی دهکده_جهانی - خلاف آنچه وانمود می‌کند، هرگز معتقد به «نسبیت اخلاقی»، «رعایت حقوق دیگران» و یا «احترام به فرهنگ‌ها و ادیان» نیست. در این نظام همه چیز صورت پوزیتویسم اخلاقی است.
آلن دوبنوا می‌نویسد: غرب قادر نیست با دیگران به مدارا رفتار کند. در نگاه غربی‌ها، غرب اجازه دارد تا «پیشرفت» و «توسعه» غربی را [با همان مبانی غربی] بر «بومیان» چیره سازد.
در دهکده_جهانی همه الفاظ در تبعیت از «صورت متعین تاریخی» - یعنی تمدن_غرب - حاوی اعتبارات ارزشی خاصی شده‌اند که خواه ناخواه همه را به استمرار وضع موجود می‌کشاند، حال آنکه نجات انسان در حفظ و استمرار وضع موجود نیست.
به نظر ما تکامل بشر در روح است، خواه این امر در یک جامعه صنعتی میسر شود و یا خیر. خواه با دوچرخه یا بی دوچرخه.
من مخالف اقتباس تکنولوژی از غرب نیستم، اما مخالف آن هستم که برای دستیابی به آن، همه علاقه‌مندان به علوم دینی و فلسفه و سالکان طریق عرفان را به دریا بریزیم!
«فلسفه» با «چیستی» اشیاء سروکار دارد، «علم» با «چگونگی» فرآیندهای فیزیکی و «دین» با «چرایی» و ارزش و هدف موجود در اشیاء و اتفاقات سروکار دارد.
جوشش کتری هم به این دلیل است که من می‌دانم آب چیست (توضیح فلسفی)، هم به این دلیل است که شعله گاز آن را گرم می‌کند (توضیح علمی) و هم به این دلیل که من می‌خواهم یک استکان چای بنوشم ( توضیح مستند به هدف) است.
ما ملزم به انتخاب یکی از این سه نیستیم، زیرا برای فهم جهان پیچیده و چند سطحی به همه آنها نیاز داریم.
محمد جواد نوروزی
مسئول نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه فرهنگیان خراسان شمالی
khorasanshomalicfu.nahad.ir
https://www.instagram.com/norouzi_mj.fa
|
